شگفت‌انگیزترین تصاویر فضایی سال ۲۰۲۴

جستجوی نشانه‌های حیات

اروپا کلیپر یکی از مأموریت‌های جنجالی امسال بود که به مقصد اروپا، قمر یخی مشتری پرتاب شد. به باور دانشمندان، اروپا ممکن است میزبان محیطی سکونت‌پذیر در اقیانوسی سرتاسری باشد که زیر پوسته‌اش مخفی شده است. این اقیانوس زیرسطحی، اروپا را به یکی از جذاب‌ترین مقصدهای منظومه شمسی تبدیل می‌کند.

اروپا کلیپر که سفری شش ساله را در پیش دارد، قرار است تقریبا ۵۰ عبور نزدیک از قمر اروپا انجام دهد تا با وجود کمربند تشعشعات شدید مشتری، این دنیای کوچک یخی را مطالعه و زیست‌پذیری آن را بررسی کند. رابرت پاپالاردو، دانشمند پروژه اروپا کلیپر در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا می‌گوید:

این مأموریت حرکتی در جهت اکتشاف یک نوع جدید از اجرام یعنی دنیاهای اقیانوسی است که تا چند دهه پیش حتی نمی‌دانستیم وجود دارند. این نوع جهان را که ممکن است رایج‌ترین زیستگاه حیات نه فقط در منظومه شمسی بلکه در کل کهکشان باشد، به شکلی عمیق مورد بررسی قرار خواهیم داد.

درخشش ستاره‌ها در تصویر تلسکوپ ماده تاریک

سال گذشته آژانس فضایی اروپا تلسکوپ فضایی جدیدی به نام اقلیدس را به فضا پرتاب کرد که با هدف بررسی ماده تاریک و انرژی تاریک طراحی شده است. تابستان امسال، اقلیدس اولین تصاویر علمی کاملا کالیبره‌شده خود را منتشر کرد که چشم‌اندازی خیره‌کننده به جهان اطرافمان را نشان می‌دهند.

تصویر بالا منطقه‌ی ستاره‌زایی مسیه ۷۸ یا M78 را نشان می‌دهد که در فاصله‌ی ۱۳۰۰ سال نوری از زمین قرار دارد و مملو از هیدروژن گرم (بنفش مایل به صورتی در تصویر) و غبار (قرمز مایل به قهوه‌ای) است. تصاویر این‌چنینی در رمزگشایی چگونگی رشد ستاره‌ها و تأثیرشان بر فضای اطراف، به دانشمندان کمک می‌کنند. انتظار می‌رود اقلیدس حداقل تا پنج سال آینده مشاهدات بیشتری را گردآوری کند.

شفق‌ها آسمان را نقاشی می‌کنند

نورهای شمالی یا شفق‌های قطبی همان‌طور که از نامشان پیداست، معمولا به عرض‌های جغرافیایی نزدیک به قطب شمال محدود هستند. (به طور مشابهی، نورهای جنوبی معمولا در نزدیکی قطب جنوب رخ می‌دهند). اما به ویژه امسال، خورشید غوغا کرد؛ زیرا دوره بیشینه فعالیت ۱۱ ساله‌اش فرا رسیده است.

ستاره ما انفجارهای بی‌شماری از پرتوها و پلاسمای باردار را به فضا فرستاد. برخی از این طوفان‌ها به زمین رسیدند و جلوه‌های نوری خیره‌کننده‌ای را برفراز جنوب فلوریدا و هند و حتی ایران خلق کردند. بهترین نمایش‌های سال در ماه می، پس از آنکه خورشید حدود ۸۲ شراره خورشیدی چشمگیر و بیش از نیمی از فوران‌های پلاسمایی یا خروج جرم از تارج خورشیدی را تولید کرده بود، ظاهر شدند. دانشمندان انتظار دارند سطح فعالیت بالای خورشیدی درطول سال جدید ادامه پیدا کند، بنابراین سال ۲۰۲۵ با نمایش‌های خیره‌کننده‌ی مشابهی روبه‌رو خواهیم بود.

هیجان‌انگیزترین سنگ مریخی

مریخ‌نورد پرسویرنس ناسا یک سال پرمشغله دیگر را صرف کاوش در سیاره سرخ کرد. امسال یکی از جذاب‌ترین اکتشافات پرسویرنس، سنگی غیرمعمول بود که دانشمندان این مأموریت آن را «آبشار چیاوا» نامیدند. این سنگ در دره‌ی رودخانه‌ای خشک در دهانه‌ی یزرو مریخ قرار دارد؛ منطقه‌ای که پرسویرنس از زمان فرودش در حال بررسی آن بوده است.

آبشار چیاوا سنگی راه‌راه به اندازه یک میز قهوه‌خوری است و نوارهای قرمز رنگ آن با لبه‌های تیره و تکه‌های «خال پلنگی» تزئین شده‌‌اند. دانشمندان ناسا بر این باورند که این لبه‌های تیره ممکن است حاوی فسفات آهن باشند؛ ماده‌ای معدنی که میکروب‌ها می‌توانند از آن به عنوان غذا استفاده کنند. در مجموع این سنگ مدرک جالبی برای حیات میکروسکوپی احتمالا باستانی به شمار می‌رود. به گفته‌ی کن فارلی، دانشمند پروژه پرسویرنس در مؤسسه فناوری کالیفرنیا:

آبشار چیاوا گیج‌کننده‌ترین، پیچیده‌ترین و احتمالا مهم‌ترین سنگی است که تاکنون توسط پرسویرنس بررسی شده است.

پرسویرنس از سنگ آبشار چیاوا نمونه‌برداری کرده است و دانشمندان امیدوارند بتوانند در مأموریت‌های آینده، آن را برای تجزیه و تحلیل دقیق‌تر به زمین بازگردانند.

رصد ستاره‌های جوان توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب

تلسکوپ فضایی قدرتمند جیمز وب ناسا در طول سال ۲۰۲۴ سخت مشغول کار بود. یکی از نتایج شگفت‌انگیز این سختکوشی تصویر بالا است که توسط دوربین فروسرخ نزدیک این تلسکوپ ثبت شده است. این تصویر، منطقه‌ی ستاره‌زایی به نام NGC 604 را نشان می‌دهد که بخشی از کهکشان مثلث در فاصله‌ی ۲٫۷۳ میلیون سال نوری از زمین است.

در تصویر فوق، هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای غنی از کربن به رنگ نارنجی روشن ظاهر شده‌اند. هیدروژن مولکولی خنک‌تر که تغذیه‌کننده‌ی فرآیند ستاره‌سازی است به رنگ قرمز سیرتر ظاهر شده است؛ درحالی‌که هیدروژن یونیزه‌شده به رنگ‌های سفید و آبی دیده می‌شود.